Emeği Geçenler

      Halit ONGAN: Dumlupınar Öğretmenlerinden ve Halkevleri Araştırma Komitesi Başkanı. 1903 yılında Niğde’de doğdu. Babası Ahmet Efendi, annesi Hidayet Hanım’dır. Niğde’de Karakaralar lakabıyla tanınırlar. Halit Ongan Niğde Sultanisini bitirdi, 1923 yılında Aydın Tatbikat Kursundan öğretmenlik belgesi aldı. Çeşitli illerde öğretmenlik yaptı. Öğretmenlikte son görev yeri Niğde Merkez Dumlupınar ikokulu oldu. Çalışkanlığı, dürüstlüğü, özel yetenekleriyle kısa zamanda kendisini kabul ettiren Halit Ongan 1930’lu yıllarda Niğde Halkevi Güzel Sanatlar Komitesi Başkanlığına getirildi. (Niğde Halkevi Ar Komitesi Başkanılığı) 1944’de Konya Mevlâna Müzesi Dahiliye Müdürlüğü görevine atanan Halit Ongan 1948 yılına kadar burada görev yaptı. 17.9.1948 tarihinde, Ankara Etnoğrafya Müzesi İç Hizmetler Müdürlüğü, 27.5.1960 devriminde de Türk Ocakları Merkezi Müdürlüğü görevlerinde bulundu. Buradan da kendi isteğiyle emekliye ayrıldı.

Niğde türkülerine emeği geçenler arasında ilk sırayı alan Halit Ongan; halkevi başkanlığı döneminde bando takımını kurdu. Niğde’nin köylerini tek tek dolaşarak türküler derledi. Derlediği türküleri Niğde’de Halk Türküleri adlı kitapta toplayarak 1937 yılında yayımladı. Niğde Halk Sazları ve Halk Türküleri adlı bir kitap daha hazırlamış olmasına rağmen, adı geçen kitap henüz yayımlanmadı. 1967 yılına kadar Niğde’nin yetiştirdiği 101 devlet adamı, ozan ve sanatkârın biyografilerini, eserlerini derledi. Bu çalışmasını 1967’deki Niğde İl Yıllığında yayımladı. Zaman içinde Ezgi Demeti adlı müzik dergisini de çıkaran Halit Ongan, uzun müddet üzerinde çalıştığı Ankara 1.2.şeriye sicillerini, tamamladı. Tarih ve araştırma dalında kendisini yetiştiren Halit Ongan “epigrafi” (Eski eserleri okuma ve çözme) konusunda da önde gelen uzmanlardan biriydi. 7.9.1972 tarihinde Ankara’daki evinde, daktilosunun başında çalışırken vefat etti. (Halit Ongan’la ilgili bu bilgiler Niğde Eski Kütüphane Müdürü Abdülkadir Köylü’den alındı.) (Atılgan, 2002: 33).

      Halil ATILGAN: Folklor araştırmacısı. 1 Ocak 1946, İncirgediği köyü / Karaisalı / Adana doğumlu. Bazı ürünlerinde H. Tufan Mahmutoğlu imzasını kullandı. Adana Düziçi İlköğretmen Okulu (1965), İzmir Buca Eğitim Enstitüsü (1977) ve Eskişehir Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim İktisat Fakültesi (1994) mezunu. Kastamonu, Diyarbakır, Adana illerinde ilkokul ve müzik öğretmenliği (1965-75); Adana, İstanbul’un Eminönü, Kadıköy, Zeytinburnu ve İçel Halk Eğitim Merkezlerinde müdür yardımcılığı ve koro şefliği, Çukurova Üniversitesi Güzel Sanatlar Bölümü müzik uzmanlığı, kültür sanat merkezi müdürlüğü; 1990 yılından itibaren de Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğüne bağlı olarak Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği koro şefliği görevlerinde bulundu.

      İlk yazısı (Bozlak Nedir?), Sivas Folkloru dergisinde (1987, sayı: 71) çıkmıştı. Yazıları sonraki yıllarda Anadolu Folkloru, İçel Kültürü, Türk Folkloru, Güneyde Kültür, Lider, Ozan, Erciyes, Sivas Folkloru, Güney Su, Anayurttan Ata Yurda Türk Dünyası, Karaisalı, Folklor ve Edebiyat, Size, Çağrı, İş Bankası Kültür Sanat dergilerinde yer aldı. Yüzden fazla makalesi yayımlandı. TRT Çukurova Radyosunda yapımı gerçekleşen “Dilde Telde Çukurova”, “Dadaloğlu Karacaoğlan Yurdundan”, “Yöremiz Folklorundan” programlarının yapılmasında çeşitli katkılar sağlayarak, folklor ve halk müziği konularında konuşmalar yaptı. Üniversitelerde müzikle ilgili konferanslar verdi. TRT, özel televizyon ve radyolara “Dilde Telde Anadolu”, “Ezgi Kervanı”, “Sanatçı Politikacılar”, “Kültür Kürsüsü”, “Anadolu’nun Dili” programları hazırlayıp sundu. Yaklaşık beş yüze yakın Türk halk ezgisini derleyen, notaya alan Atılgan, bu ezgileri TRT‘nin çeşitli TV programlarında çaldı okudu. Çoğunluğunu Çukurova türkülerinin oluşturduğu yaklaşık yüze yakın halk ezgisini de TRT repertuvarına kazandırdı. Çalıştırdığı amatör ve profesyonel halk müziği korolarıyla yurdun çeşitli bölgelerinde konserler veren Halil Atılgan millî ve milletlerarası folklor, müzik, halk edebiyatı ve halk oyunları dalında kongre, sempozyum  ve seminerlere katılarak elliye yakın bildiri sundu. 1987’de Türk Folklor Araştırmaları Kurumu İhsan Hınçer Türk Folkloru Hizmet Ödülünü, 1994’te Anadolu Folklor Vakfınca verilen Türk Kültürüne Hizmet Ödülü ile Ozan dergisinin (Adana) Türk Kültürüne Hizmet Ödülünü, 1996’da İçel Kültürü dergisinin Türk Kültürüne Hizmet Ödülünü, 1999 Adana Valiliğince verilen Türk Kültürüne Hizmet Ödülünü, 2002 Türk Dil Kurumu’nun Orhan Şaik Gökyay Araştırma Ödülünü, 2004 Tarsus Belediyesinin Çukurova Kültürüne Hizmet Ödülünü, ayrıca çeşitli müzik ödüllerini kazandı. Türk Kültürüne hizmetlerinden ötürü 2004 yılında Azerbaycan Vektör İlimler Merkezi tarafından kendisine doktor unvanı verildi. Türk Folklor Araştırmaları Kurumu, İLESAM, MESAM, Türkiye Yazarlar Birliği üyesidir.

      İsmail ÖZMEL(d.1933): 18.12.1933’de Niğde’de doğdu. İlk ve ortaokulu Niğde’de okuyan Özmel, 1949-1953 yılları arasında İstanbul’da lise eğitimi görmüş olup, 1958 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuştur. Bir süre öğretmenlik yapmış sonrasında serbest avukat olarak çalışmıştır. Türkiye Yazarlar Birliği üyesi olan Özmel’in yazı ve şiirleri çok sayıda dergi ve gazetelerde yayımlanmıştır.

“Bağlamaya merakı ortaokul yıllarında başladı. Bu merak zaman içinde kültür sanat anlayışını geliştirdi, Niğde kültürüne, musikisine araştırma ve derleme çalışmalarıyla katkı sağladı. Türk kültürüne, Niğde kültürüne olan tutkusunu; 1990’da “Dünden Bugüne Niğdeli Şair ve Yazarlar” adlı kitabını yayımlayarak kanıtladı. Konuyla ilgili ikinci kitabı ise 2000 yılında yayımlandı. Yazdığı şiirler değişik bestekârlar tarafından bestelendi. Çeşitli dergi ve gazetelerde kültür üzerine yazılar yazan Özmel, 1967 ve 1969 yılında yayınlanan Niğde İl Yıllığı’nın hazırlanmasında görev aldı. Sosyal bölümler, adetler, deyimler, türküler, yemekler, atasözleri, Niğdeli şair ve yazarlar, Niğde’deki yatırlar bölümü İsmail Özmel tarafından hazırlandı. 1.Niğde Kültür ve Sanat Şenliğinde, Niğdeli Şairler ve Türkülerin Doğuşuyla ilgili programlar yaptı. Niğde kültürünün önde gelen isimlerinden olan Özmel, Niğde’de yaşamakta, avukatlık mesleğiyle sanat çalışmalarını birlikte sürdürmektedir”(Atılgan, 2002: 34). Niğde müzik kültürüne dair eserleri ise; Dünden bugüne Niğdeli şairler ve Yazarlar (1.Cilt:1990; 2.Cilt:2001)   Denemeler-İncelemeler: Türk Musiki Kültürümüz (1988) bunlardan bazılarıdır.

      Ali İhsan BEYHAN: Bor’un Bahçeli Köyünde 1923’te doğan Ali İhsan Beyhan, aslında Aksaray Göstük’ten göç eden bir ailedendir. Bahçeli ve Kemerhisar’dan sonra Adana Öğretmen Okulu’nu bitirmiş, Gazi Eğitim Enstitüsü’nde yüksek öğrenim yaparak Türkçe öğretmeni olmuş, 1944’ten başlayarak Isparta Gönen Köy Enstitüsü’nde, İvriz Köy Enstitüsü’nde, Niğde Lisesi’nde, Akçadağ ve Gaziantep Öğretmen Okulu’nda görev yapmış, binlerce öğrenciyi yaşama hazırlamıştır. Onu radyo dinlemeyi sevenler de tanımıştır; radyo senaryoları hazırlamıştır. Eğitimcilik ağır basınca Ankara Öğretmen Okulu’nda, Gazi Eğitim Enstitüs’nde çalışmış ve 32 yıl emek verdiği mesleğinden 1976’da emekliye ayrılmıştır. Bir eğitimcinin emekliliği nasıl olur? Beyhan Öğretmenim, elbette boş durmamış; Köy Kalkınma Kooperatifleri Genel Merkezi’nde 4 yıl eğitim danışmanlığı yapmıştır. Ali İhsan Bey, eğitimciliğinin yanında bir yayıncıdır. Öğretmenlik yaptığı birçok yerde dergi çıkarmış, meslekdaşlarını yazma alanında isteklendirmiş, yönlendirmiş, emek ürünlerini değerlendirmiştir. 1942’de Türk Dil Kurumu üyesi olan Öğretmenimiz Niğde ile ilgili maddi olmayan kültür birikimlerini özenle derlemiş, toplamış ve yayımlamıştır. Nedir bunlar? Deyimler, atasözleri, bilmeceler, fıkralar, ninniler, ağıtlar, inançlar…Elbet, yörenin tarihi de önemle üzerinde çalıştığı, ele aldığı konulardan biridir. Beyhan Öğretmenimiz Atatürk’e de büyük önem vermiş; radyo yayınlarında, yayımladığı kitaplarda Ulu Önder’i yeni yetişenlere, köylümüze, aydınımıza anlatmayı yüce bir görev saymıştır.  Ali İhsan Bey Öğretmenimizin makaleleri Çağdaş Türk Dili Dergisi’nde aybölük yayımlanmış, daha sonra bunlar kitap olarak çıkmıştır. Emeğe değer veren iki kurumu-kuruluşu alkışlayalım: Niğde Belediyesi ve Başkent Niğde Vakfı…Ne mutlu ki, Sevgili Öğretmenimizin emekleri boşa gitmemiş, söz konusu yönetimler bunları değerlendirmiş ve bize kitap olarak sunmuşlardır.(akt:Emrullah Güney)

      Fikret DİKMEN: 1950 yılının Kasım ayında Bor’un Gökbez köyünde doğdu. Babası Hüsamettin, anası Ayşe Hanım’dır. Anasının onu düğünde doğurması türkü sevdasının ateşini yaktı. Düğünde doğan Fikret Dikmen radyodan dinlediği türkülerle büyüdü. Türkülere olan aşkı küçük yaşta şiir yazmasına sebep oldu. Vatani görevini tamamladıktan sonra Ankara, İstanbul’da serbest olarak çalıştı. 1979 yılında Niğde’ye dönerek Tarım İl Müdürlüğünde işçi olarak göreve başladı. 1000’e yakın şiir yazdı. Yazdığı şiirleri çeşitli gazete ve dergilerde yayımladı. TRT radyolarında, televizyonlarında okudu. Yaklaşık 15 şiiri bestelendi. Yazdığı şiirlerin bir kısmını “Duygudan Gönüllere, Sulara Türkü Yazdım” adlı kitaplarında topladı. Şiirlerin bir kısmını da kendi sazıyla dile getirdi. O; THM sanatçıları arasında türkü şairi olarak tanındı, şiirlerinde mahlas kullanmadı.

“Tanıdı sağırlar körler

Bir gariban şair derler

Kime sorsan gösterirler

Gökbez köylü Fikret’im ben”

diyerek kendi adını kullanmayı tercih etti. Damarında kanının dahi türkü olup dolaştığını, sevene, sevilene herkese anlattı. O, gerçek bir türkü sevdalısı, türkü tutkunu. Kısaca o bir türkü delisi. Deliğini de:

“Do’da Re’de Mi’de Fa’da

Dinlediğim her defada

Her alanda her safhada

 Türkü benim ben türküyüm”

diyerek dile getirdi. O; türküyle doğdu, büyüdü. Türkü üstüne bir dünya kurdu. Türkü dünyasından çıkmak istemediğini de şu dörtlüğüyle dile getirdi.

“Bize yetmez oldu gayri bu cihan

Bir dünya kuralım türkü üstüne

Türkü söylemeli seven her insan

Bir dünya kuralım türkü üstüne”

O; sanatı sevdi. Kültür dumanının tüttüğü her ocaktan nasibini almaya çalıştı. Türkü üstüne yazdığı şiirleriyle türkülerin büyük propagandisti oldu. Bunu; sevene, sevmeyene duyurmaya çalıştı. Halen Niğde’de kurduğu türkü dünyasında hayatını devam ettiren Fikret Dikmen, kendi şiirlerini sazıyla dile getirerek türkü propagandistliğini sürdürmektedir(Atılgan, 2002: 32-33).

      Ethem Ruhi ÜNGÖR1922 doğumlu olan Üngör, Niğde’nin Hacıabdullah Kasabası’ndan Çanakkale Gazisi Ahmet Halit Bey’in oğludur. TBMM üstün hizmet madalyasına sahip bir etnomüzikolog, organolog ve çalgı koleksiyoneri olan Üngör, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından belirlenen 101 Türk büyüğü arasında yer almaya hak kazanmıştır. Kendisinin ismi, Prof. Dr. Timur Vural’ın kurduğu ve şefliğini yürüttüğü Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Ethem Ruhi Üngör Korusu ile yaşamaya devam etmektedir.