Niğde’de Müzik Kültürü Çalışmaları
Niğde yöresi geçmişten beri halkbilimi ve müzikolojik çalışmaları için saf bir alan olarak görülmüştür(Gazimihal, 2006: 131). Bu yöreye ait ilk derleme çalışmaları 1926 yılında “Birinci Konservatuvar Halkiyat Heyeti”(Darülehan) tarafından gerçekleştirilmiştir. Mahmut Ragıp Gazimihal, Rauf Yekta, Ekrem Bey, Duri Turan Beylerden oluşan heyet, 31 Temmuz 1926 İstanbul Haydarpaşa garından yola koyulmuştur. Adana, Antep, Urfa’dan sonra tren yoluyla Niğde’ye gelmişlerdir.
Bu heyet Anadolu topraklarında Türkler tarafından yapılan ilk halk müziği derlemelerini fonograflar vasıtasıyla yapmıştır. 1926 yılında Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin kısıtlı imkânlarıyla böyle kıymetli bir çalışmaya girişilmesi çok üst düzey bir bilincin eseridir. Bu derleme esnasında 50 kadar eser toplanmıştır.
Bilindiği üzere Niğde ili, 1954 yılına kadar Nevşehir’i, 1989 yılına kadar ise Aksaray ilini bünyesinde barındırmıştır. Dolayısıyla bu derlemenin yapıldığı tarihte Niğde ili İç Anadolu coğrafyasının büyük ili durumundadır. Bu sebeple elimizdeki ilk derleme çalışmalarındaki türkülerde Ürgüp ilçesi gibi çeşitli ilçelerinde türküleri Niğde’ye atfedilmektedir. Kanunlar ile bünyesinden kopan illerdeki kültürün Niğde’den kopması mümkün gözükmemektedir.
İkinci derleme çalışması ise Niğde doğumlu olan bir müzik öğretmeni olan Halit Ongan’a aittir. Niğde Halkevleri Güzel Sanatlar Komitesi başkanlığını da yapmış olan Ongan, 1937 yılında Niğde Halk Sazları ve Halk Türküleri adlı bir derleme kitabı yayınlamıştır. Bu eserde Niğde türküleri nota ve güfteleriyle beraber yer almaktadır. Yıllarca süren bir emek ile hazırlanan bu çalışmada yöredeki saz şairleri tarafından seslendirilmekte olan eserlerin derlemesini gerçekleştirmiştir. Eserde çevre iller ile ortak olan türkü derlemeleri de yer almaktadır. Ongan yine bu eserinin içinde yöredeki bağlama çalgısına ilişkin bir organolojik (Çalgı Bilim) makalede yayınlamıştır.
Üçüncü çalışma ise yerel bir saz sanatçısı olan Ali Ercan tarafından kaleme alınmıştır. Ercan bu çalışmada besteleri kendine ait olan türkünün hikâyeleri ile başlar ve sonrasında Niğde’den toplamış olduğu türkü sözlerini sıralamıştır.
Uğur Türkmen ise çalışmasında Niğde türkülerine ait notaları tedarik ederek onları tek elden sunma gayesine gitmiştir. Kendisi de eserinin önsözünde belirttiği üzere Halit Ongan’ın 1937 yılında yaptığı esere ulaşamamıştır. Dolayısıyla eksikleri de olsa müzik öğretmenliği öğrencileri için bilgilendirici bir yayın olmuştur.
Diğer bir kapsamlı çalışma Halil Atılgan tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada yöredeki sanatçıların icralarına dayanarak yöre türküleri notaya alınmıştır.
Ayrıca Timur Vural ve Feyzan Göher tarafından, 2018 yılında Bilimsel Araştırma Projesi kapsamında ortaya çıkmış olan “Niğde İlinde Kültür ve Müzik” isimli eser, Alan araştırması ile toplanmış verilerin sunulması ve çeşitli derleme çalışmaları ile yörenin yaşayan durumunun sunulmasına önemli fayda sağlamıştır.
Yine 2018 yılında Serenat İstanbullu tarafından kaleme alınmış olan “Niğdeli Saz Sanatçıları ve Eserleri” isimli eser, kaynak kişiler ile gerçekleştirilen görüşmeler ve derleme çalışmaları ile yerel sanatçılara ait olan beste türkülerin kaleme alınması ve yaptığı alan taramasıyla önemli bir boşluğu doldurmuştur.
